Truy xuất nguồn gốc trong sản xuất hữu cơ quan trọng như thế nào ?
Trong nền nông nghiệp hiện đại – đặc biệt là nông nghiệp hữu cơ – yêu cầu về truy xuất nguồn gốc và minh bạch quá trình sản xuất ngày càng trở nên cấp thiết. Người tiêu dùng không chỉ quan tâm đến chất lượng sản phẩm, mà còn muốn biết sản phẩm đến từ đâu, được sản xuất như thế nào, sử dụng những loại vật tư gì và có an toàn hay không.
Chính vì vậy, việc ghi chép và lưu trữ hồ sơ đầy đủ, chính xác trong sản xuất hữu cơ không chỉ là yêu cầu bắt buộc để đạt được chứng nhận quốc tế mà còn là yếu tố then chốt giúp tạo dựng niềm tin và phát triển bền vững.
Ghi chép hồ sơ – Nền tảng của truy xuất nguồn gốc
Truy xuất nguồn gốc là gì?
Truy xuất nguồn gốc là khả năng theo dõi và xác định toàn bộ hành trình của một sản phẩm – từ giai đoạn đầu như chọn giống, gieo trồng, chăm sóc, thu hoạch đến chế biến, vận chuyển và phân phối đến tay người tiêu dùng.
Trong sản xuất hữu cơ, truy xuất nguồn gốc không chỉ là một tính năng gia tăng, mà là bằng chứng sống cho thấy quá trình sản xuất minh bạch, tuân thủ nghiêm ngặt các quy chuẩn quốc tế về an toàn và bền vững.
- Ghi chép đầy đủ là điều kiện tiên quyết để truy xuất nguồn gốc
Theo tiêu chuẩn hữu cơ USDA/NOP – một trong những chứng nhận uy tín nhất thế giới – điều khoản §205.103 quy định rằng tất cả các hoạt động sản xuất, thu hoạch và xử lý sản phẩm hữu cơ phải được ghi chép và lưu trữ đầy đủ, có hệ thống.
Các hồ sơ bắt buộc bao gồm:
- Hồ sơ chọn và sử dụng giống
- Nhật ký bón phân, sử dụng phân bón hữu cơ
- Ghi chép biện pháp quản lý sâu bệnh và cỏ dại
- Ghi nhận điều kiện thời tiết, sự cố phát sinh
- Hồ sơ thu hoạch, vận chuyển, lưu trữ
- Giao dịch mua bán vật tư, đầu ra sản phẩm
Những hồ sơ này chính là “dòng thời gian sống” phản ánh trung thực toàn bộ quá trình sản xuất, giúp truy nguyên chính xác mọi thông tin liên quan đến sản phẩm.
- Minh bạch quá trình sản xuất – Lợi thế cạnh tranh của nông nghiệp hữu cơ
Trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến “thực phẩm sạch, thực phẩm có trách nhiệm”, thì việc minh bạch trong sản xuất không còn là một lựa chọn, mà là đòi hỏi bắt buộc để tồn tại và phát triển.
Ghi chép hồ sơ đầy đủ chính là cách để chứng minh rằng:
- Người sản xuất không sử dụng thuốc hóa học hay phân bón tổng hợp
- Biện pháp xử lý sâu bệnh, cỏ dại là sinh học, thân thiện môi trường
- Quá trình sản xuất diễn ra trong vùng chuyển đổi hoặc đạt chuẩn hữu cơ
- Không xảy ra hiện tượng nhiễm chéo với sản phẩm không hữu cơ
Thông qua hệ thống hồ sơ minh bạch, doanh nghiệp hữu cơ có thể giao tiếp với thị trường bằng sự tin tưởng thay vì chỉ quảng cáo.
- Hồ sơ là công cụ để kiểm soát chất lượng và xử lý rủi ro
Bên cạnh truy xuất nguồn gốc, hệ thống hồ sơ giúp đơn vị sản xuất:
- Nắm bắt nhanh các biến động trong canh tác (sâu bệnh, thời tiết, năng suất)
- Điều chỉnh kỹ thuật hoặc vật tư kịp thời, tránh thiệt hại lớn
- Xác định nguyên nhân nếu có khiếu nại về chất lượng từ thị trường
- Tự bảo vệ mình trong trường hợp bị nghi ngờ vi phạm tiêu chuẩn hữu cơ
Ví dụ, nếu cơ quan chứng nhận phát hiện dư lượng không cho phép trong mẫu sản phẩm, hồ sơ sẽ giúp xác định:
- Có thể do ô nhiễm môi trường ngoài ý muốn?
- Do nguyên liệu đầu vào bị nhiễm?
- Hay do lỗi trong vận chuyển, đóng gói?
Không có hồ sơ = không có bằng chứng = mất chứng nhận và mất thị trường
- Truy xuất rõ ràng – Bắt buộc khi muốn xuất khẩu
Các thị trường lớn như Mỹ, EU, Nhật Bản hay Hàn Quốc có yêu cầu rất cao về truy xuất nguồn gốc. Việc đạt chứng nhận hữu cơ chỉ là bước đầu – để sản phẩm được nhập khẩu, doanh nghiệp phải trình được hệ thống hồ sơ chi tiết, có thể đối chiếu bất kỳ lúc nào.
Hồ sơ truy xuất giúp:
- Đối tác yên tâm về tính chân thật của sản phẩm
- Rút ngắn thời gian kiểm tra và thông quan
- Tăng giá trị sản phẩm, định vị thương hiệu cao cấp
Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp dù sản xuất theo phương pháp hữu cơ nhưng vẫn bị từ chối hàng xuất khẩu vì thiếu hồ sơ hoặc ghi chép không đầy đủ, không nhất quán.
- Ghi chép hồ sơ nằm trong kế hoạch hệ thống sản xuất hữu cơ (OSP)
Để đạt chứng nhận hữu cơ, nhà sản xuất phải xây dựng Kế hoạch hệ thống sản xuất hữu cơ – Organic System Plan (OSP). Trong đó, phần ghi chép và lưu trữ hồ sơ là một yêu cầu cốt lõi.
Một OSP hoàn chỉnh phải đảm bảo:
- Mô tả toàn bộ quy trình sản xuất
- Đưa ra kế hoạch ghi chép và lưu trữ thông tin
- Cam kết minh bạch với đơn vị chứng nhận
- Sẵn sàng cung cấp hồ sơ khi có yêu cầu thanh tra
OSP không chỉ là hồ sơ đăng ký – nó là kim chỉ nam để vận hành toàn bộ chuỗi sản xuất hữu cơ minh bạch và truy xuất được.
- Tăng cường niềm tin, nâng cao giá trị sản phẩm
Trong thị trường cạnh tranh, người tiêu dùng sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho sản phẩm:
- Có khả năng truy xuất đến tận ruộng, trại, ngày sản xuất
- Được minh bạch thông tin đầu vào, quá trình canh tác, vận chuyển
- Có bằng chứng sản xuất sạch và có trách nhiệm
Một hệ thống hồ sơ tốt chính là “câu chuyện sản phẩm” giúp doanh nghiệp:
- Giao tiếp chân thực với khách hàng
- Tạo giá trị cảm xúc bên cạnh giá trị vật chất
- Khẳng định vị thế trên thị trường trong và ngoài nước
Kết luận
Ghi chép hồ sơ không chỉ là quy định trong sản xuất hữu cơ – đó là một công cụ chiến lược để truy xuất nguồn gốc và minh bạch toàn bộ quá trình sản xuất. Nhờ vậy, nhà sản xuất có thể bảo vệ thương hiệu, gia tăng giá trị sản phẩm và từng bước mở rộng ra thị trường quốc tế.
Trong thời đại thực phẩm minh bạch lên ngôi, việc ghi chép đầy đủ và khoa học chính là chìa khóa để nông nghiệp hữu cơ phát triển bền vững và tạo dựng niềm tin vững chắc với người tiêu dùng.